Historia Miasta Drukuj Zapisz

Początki Kazimierza Dolnego sięgają wczesnego średniowiecza. Wietrzna Góra była osadą, którą wraz z okolicznymi wsiami Kazimierz Sprawiedliwy nadał siostrom norbertankom spod Krakowa w 1181 r. Wietrzna Góra leżała na atrakcyjnym szlaku kupieckim u przeprawy Wisły. Nazwa Kazimierz pojawia się w dokumentach z 1249 roku.
Kamienna Baszta, powstała na przełomie XIII i XIV w., wraz z nieistniejącym już drewnianym zamkiem i osadą położoną u jego stóp pokazuje, iż w średniowieczu zamieszkiwana byłą nie tylko Wieczna Góra, ale również Góra Zamkowa oraz teren pomiędzy nimi.
 
Stare, czarno-białe zdjęcie. Widok na Kazimierz z Góry Trzech Krzyży
 
W XIII wieku Kazimierz otrzymał prawa miejskie, nadane przez Króla Kazimierza Wielkiego, powstał tu zamek. W XV wieku Władysław Jagiełło dokonał ponownej lokacji miasta na prawie magdeburskim, z własną jurysdykcją wójtowską.
 
Stare zdjęcie. Widok na dachy domów przy jednej z kazimierskich ulic
 
Przełom XVI i XVII w. to dla Kazimierza czas bogacenia się i rozwoju. Miasteczko zostało rozbudowane, przy rynku i w jego okolicach powstały okazałe, bogato rzeźbione kamienice, przebudowany został kościół farny oraz powstały jedne z największych organów w Polsce. Jak grzyby po deszczu wyrosły magazyny zbożowe – spichlerze. Powstało ich ponad 50, z czego połowa murowanych, przybierających estetyczną formę architektoniczną. Wkrótce powstały kolejne dwa kościoły – na Plebaniej Górze i przy szpitalu. Architektoniczny styl panujący w miasteczku zostanie kiedyś nazwany renesansem lubelskim. To wszystko dzięki stabilizacji politycznej i gospodarczej Polski, kolejnym przywilejom królewskim oraz rosnącemu znaczeniu Wisły jako szlaku handlowego. 
 
Stare zdjęcie zabudowań drewnianych w Kazimierzu
 
Wojny, pożary, powodzie i epidemie, a przede wszystkim odsunięcie Wisły od miasta spowodowały zmierzch prosperity miasteczka oraz utratę jego znaczenia jako portu zbożowego w XVII w. 
W 1677 r. król Jan III Sobieski nadał Kazimierzowi przywilej zezwalający na budowanie domów, warzenie piwa oraz handel kupcom pochodzenia ormiańskiego, greckiego i żydowskiego. Ma to powstrzymać ubożenie Kazimierza. Kazimierz, inaczej niż wiele miast królewskich, nie posiadał przywileju zakazującego osiedlania się Żydom, a co za tym idzie, jedna trzecia podatku od tutejszych mieszczan opłacana była przez Żydów. 
 
 Stare zdjęcie Kazimierza. Widok na farę. Na uliczce koń z wozem
 
W 1795 r. w wyniku III rozbioru Polski Kazimierz znalazł się pod zaborem austriackim, a po okresie wojen napoleońskich od 1809 r. w granicach Księstwa Warszawskiego był siedzibą powiatu kaźmierskiego. Rolę tę pełnił także w czasach Królestwa Polskiego aż do roku 1837, kiedy to jego miejsce zajęły Puławy.
Kazimierz stał się również areną walk pomiędzy siłami polskimi i rosyjskimi podczas powstań narodowych. 18 marca 1831 r., w czasie powstania listopadowego w Kazimierzu zginął podpułkownik Juliusz Małachowski, co upamiętnia pomnik w Wąwozie nazwanym jego imieniem. Z kolei w pierwszych dniach powstania styczniowego przebywali tu studenci puławskiego Instytutu Politechnicznego i Rolniczo – Leśnego pod wodzą Leona Frankowskiego. Ich działania upamiętnia pomnik na terenie dawnego cmentarza za kościołem farnym.
 
Stare, czarno-białe zdjęcie kazimierskiego Rynku. Tłum ludzi. Na pierwszym planie uśmiechnięty młody chłopak z laską
 
Koniec XIX w. przyniósł Kazimierzowi utratę praw miejskich na ponad 50 lat. Osadą rolniczo – rzemieślniczo – handlową zaczęli się interesować artyści i letnicy. Powstały pierwsze wille i pensjonaty, w tym Hotel Berensa.
Pierwsza wojna światowa bardzo doświadczyła miasteczko. W 1915 roku Kazimierz został poddany ostrzałowi armatniemu. Wycofujące się wojska carskie podpaliły miasto, które trafiło pod okupację austriacką. Zniszczenia wojenne dokumentowali członkowie Koła Lokalnego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Kazimierzu, z inicjatywy którego ówczesne władze zakazały odbudowy spalonych zabytków do czasu opracowania odpowiednich projektów. Takie powstały w Kazimierzu dopiero w wolnej Polsce. Ich realizacja odbywała się pod okiem mieszkających w Kazimierzu architektów – konserwatorów: Jana Koszczyca Witkiewicza, Jerzego Siennickiego i Karola Sicińskiego.
 
Stare, czarno-białe zdjęcie ulicy Senatorskiej w Kazimierzu. Na drugim planie Kamienica Celejowska
 
Kazimierz stał się kolonią artystyczną. Profesor Tadeusz Pruszkowski organizował tu letnie plenery malarskie dla studentów Szkoły Sztuk Pięknych. Bractwo świętego Łukasza i Towarzystwo przyjaciół Kazimierza zrzeszające mieszkańców i miłośników Miasteczka zaangażowali się w ratowanie kazimierskich zabytków. 
8 września 1939 r. niemieckie samoloty przez godzinę bombardowały miasto. Następnego dnia mieszkańcy pomogli w ratowaniu skarbów wawelskich. 19 września miasto zajęli Niemcy. Na początku 1940 roku w centrum Kazimierza Niemcy zbudowali getto. Żydzi, stanowiący wtedy około połowy ludności zostali w nim aż do końca marca 1942 roku. 
18 listopada 1942 roku miasto przeżyło krwawą środę. Kazimierz i okolice zostały spacyfikowane przez Niemców. Wiele osób przetransportowano do obozów zagłady, około 150 osób zostało zamordowanych. 
 
Stare, czarno-białę zdjęcie. Dwie młode malarki w zaroślach
 
Po wojnie podjęto próby odbudowy Kazimierza, nad którymi czuwał sam Karol Siciński. Serce miasteczka zbudowane według jego koncepcji uznane zostało za pomnik historii w 1994 roku. 
Powojenny Kazimierz był bardzo popularnym miejscem wśród letników. W 1963 r. utworzono tu Muzeum Nadwiślańskie. Muzeum, rozproszone w kilku budynkach prezentowało zbiory malarstwa, faunę i florę naszego regionu, historię Kazimierza i okolic, był także oddział literacki, orbitujący wokół życia i twórczości Marii i Jerzego Kuncewiczów.
 
Powrót
Wzory dokumentów
Kawałek ikony dokument
Mapa Gminy

 

Projekty i inwestycje
Ikona wykres wzrost
Rodzina
500+
Ikona rodzina